ਕਾਵਿ ਵਿਅੰਗ

ਮਹਿੰਗਾਈ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਹੀਰ ਆਖਦੀ ਰਾਂਝਿਆ ਝੂਠ ਨਾਹੀਂ, ਪਾਈ ਜਾਵੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਧਮਾਲ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ।
ਸਰਦੇ-ਪੁਜਦਿਆਂ ਕੋਲ ਤਾਂ ਹੈ ਜਾਦੂ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਤਾਂ ਪੈ ਗਿਆ ਕਾਲ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ।
ਦਰਿਆ ਪੈਸੇ ਦਾ ਉੱਛਲੇ ਅੰਬਾਨੀਆਂ ਕੋਲ, ਸਾਡੇ ਤੀਕ ਨਾ ਅੱਪੜੇ ਨਕਾਲ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ।
ਤੂੰ ਤਾਂ ਗਿੱਝਿਐਂ ਵੈਰੀਆ ਚੂਰੀਆਂ ਤੇ, ਧਰਨੀ ਔਖੀ ਹੈ ਡੰਗ ਦੀ ਦਾਲ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ।

ਕਬੀਲਦਾਰੀ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਝੰਜਟ ਬੜਾ ਬਣੀ ਕਬੀਲਦਾਰੀ, ਜਿਉਣਾ ਮਰਨਾ ਵੀ ਹੁਣ ਆਸਾਨ ਕਿੱਥੇ।
ਸਾਡੇ ਦੁੱਖਾਂ ਲਈ ਜਿਹੜਾ ਬਣੇ ਦਾਰੂ, ਲੁਕ ਗਿਆ ਹੈ ਉਹ ਲੁਕਮਾਨ ਕਿੱਥੇ।
ਜਾਈਏ ਗਰਕਦੇ ਅਸੀਂ ਪਾਤਾਲ ਅੰਦਰ, ਸਾਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਹੈ ਅਸਮਾਨ ਕਿੱਥੇ।
ਸਭ ਚਿਹਰੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨੇ ਲੂਹ ਸੁੱਟੇ, ਖੁਸ਼ਕ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਤੇ ਹੁਣ ਮੁਸਕਾਨ ਕਿੱਥੇ।


ਕਿਰਦਾਰ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਫਰਜ਼ ਫੁਰਜ਼ ਦੀ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਵਾਹ ਸਾਨੂੰ, ਸਲਾਮਤ ਰਹਿਣ ਸਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਾਡੇ।
ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਕੌਮ ਤੇ ਧਰਮ ਵਾਲੀ, ਨਿੱਤ ਉਸਰਦੀ ਕੰਧ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਡੇ।
ਜ਼ਖ਼ਮ ਜਿਸਮ ਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ, ਲਹੇ ਰੂਹ ਦੇ ਪਏ ਲੰਗਾਰ ਸਾਡੇ।
ਸਾਡੇ ਕਣ ਕਣ 'ਚ ਘੁਲਗੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਕਿੰਨੇ ਨਿੱਘਰ ਗਏ ਕਿਰਦਾਰ ਸਾਡੇ।


ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਸੇਵਾ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਦੱਸਣ, ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ਾ, ਇਨਾਮ ਆਖਣ।
ਪਹੀਆਂ ਬਾਝ ਨਾ ਇਹ ਅਗਾਂਹ ਤੁਰਦੀ, ਫਾਈਲ 'ਖਾਸ' ਚਾਹੇ ਕੋਈ 'ਆਮ' ਆਖਣ।
ਪਊਆ ਲਾ ਕੇ ਲੰਚ ਟਾਈਮ ਵੇਲੇ, ਤਿੱਖੜ ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਸੁਰਮਈ ਸ਼ਾਮ ਆਖਣ।
ਬਣੇ ਦਫਤਰ ਆਰਾਮ-ਘਰ ਸਾਰੇ, ਕੰਮ ਕਰਨ ਨੂੰ 'ਬਾਊ' ਹਰਾਮ ਆਖਣ।




ਮਹਿਬੂਬ ਨੇਤਾ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਸਿੱਖ ਲੈ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਤੇ ਬੇਈਮਾਨੀ, ਗ਼ੈਰ-ਹੱਕਾਂ ਤੇ ਮਾਰਨੀ ਝਮੁੱਟ ਬੀਬਾ।
ਦਿਨੇ ਕਰ ਭਗਤੀ, ਨਹਾ ਤੀਰਥਾਂ ਤੇ, ਰਾਤੀਂ ਸ਼ਬਾਬ, ਸ਼ਰਾਬ 'ਚ ਗੁੱਟ ਬੀਬਾ।
ਆਪਣੇ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਸਦਾ ਕਰੀਂ ਪੂਜਾ, ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਪਰ੍ਹਾਂ ਤੂੰ ਸੁੱਟ ਬੀਬਾ।
ਝਾੜ ਭਾਸ਼ਣ ਤੇ ਬਣ ਮਹਿਬੂਬ ਨੇਤਾ, ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੌਜਾਂ ਲੁੱਟ ਬੀਬਾ।



ਚੋਰ ਉਚੱਕੇ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਨਾਥ ਆਖਦਾ ਯਤਨ ਤੂੰ ਲੱਖ ਕਰ ਲੈ, ਹੋਣਾ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਤੇਰੇ ਸਮਾਜ ਕਾਕਾ।
ਭਾਵੇਂ ਬਣ ਦਾਰੂ ਦੀਨ ਦੁਖੀਆਂ ਲਈ, ਲੱਖ ਕਰ ਤੂੰ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਾਜ ਕਾਕਾ।
ਹੱਕ ਸੱਚ ਦਾ ਚਾਹੇ ਤੂੰ ਦੇ ਹੋਕਾ, ਸੁਣਨੀ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਾਕਾ।
ਏਥੇ ਚੌਧਰ ਹੈ ਚੋਰ ਉਚੱਕਿਆਂ ਦੀ, ਲੁੱਚੇ ਲੰਡਿਆਂ ਦਾ ਏਥੇ ਹੈ ਰਾਜ ਕਾਕਾ।



ਸਮਾਜ ਸੇਵਕ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਸਮਾਜ ਸੇਵਕ ਅਸੀਂ, ਸੇਵਾ ਫਰਜ਼ ਸਾਡਾ, ਅਸੀਂ ਲੋਚਦੇ ਹਾਂ ਹੋਵੇ ਸਮਾਜ ਚੰਗਾ।
ਸਟਾਕ ਕਰੀਏ ਲੋਕ-ਭਲਾਈ ਖਾਤਰ, ਸਭ ਤਰਾਂ ਦਾ ਅਸੀਂ ਅਨਾਜ ਚੰਗਾ।
ਬੇਈਮਾਨੀ, ਮੱਕਾਰੀ, ਫਰੇਬ, ਧੋਖਾ, ਪਹਿਨੀਏ ਸਿਰ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਾਜ ਚੰਗਾ।
ਕੁੜੀ ਸੋਹਣੀ, ਕ-ਸੋਹਣੀ ਨਾ ਪਰਖੀਏ ਜੀ, ਮੂਹੋਂ ਮੰਗਿਆ ਮਿਲੇ ਜੇ ਦਾਜ ਚੰਗਾ।



ਸਰਕਾਰੀ ਲੋਰੀਆਂ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਕਿਹੜੇ ਹੱਕ ਇਨਸਾਫ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇਂ, ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਚੋਰ ਮੋਰੀਆਂ ਨੇ।
ਤਕੜਾ 'ਜਿਉਂਦੈ' ਸੀਨਾਜ਼ੋਰੀਆਂ ਤੇ, 'ਮਾੜਾ' ਮਾਰਿਐ ਸਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੇ।
ਕਾਲੀ ਰਾਤ 'ਚ ਉਹ ਹੈ ਦੁੱਧ-ਧੋਤਾ, ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਜੀਹਦੇ ਚਾਰ ਗੋਰੀਆਂ ਨੇ।
ਸਾਡੀ ਅੱਖ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ, ਸਾਨੂੰ ਮਸਤ ਕੀਤੈ ਸਰਕਾਰੀ ਲੋਰੀਆਂ ਨੇ।


ਜ਼ਮੀਰ/ਹਰਦਮ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਸ਼ਰਮ, ਹਯਾ ਨਹੀਂ ਨੇੜੇ ਢੁੱਕਣ ਦੇਣੀ, ਸਾਡੀ ਲੋਹੇ 'ਤੇ ਇਹ ਲਕੀਰ ਬਾਬਾ।
ਲੋਭ, ਲਾਲਚ ਦਾ ਪੱਲਾ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ, ਉਂਜ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿਣੈਂ ਫਕੀਰ ਬਾਬਾ।
ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਦੀ ਕਰਾਂਗੇ ਜੀ-ਹਜ਼ੂਰੀ, ਹੋਵੇ ਅਫਸਰ ਜਾਂ ਕੋਈ ਵਜ਼ੀਰ ਬਾਬਾ।
ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਹੀ ਵਧੂ ਜ਼ਮੀਨ ਸਾਡੀ, ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਵੇਚਾਂਗੇ ਅਸੀਂ ਜ਼ਮੀਰ ਬਾਬਾ।